25 Aza Azaroaren 25ean liburutegian
Azaroaren 25ean Emakumeen aurkako Indarkeria desagerrarazteko Nazioarteko Eguna da. NBEk azaroaren 25ean aukeratu zuen, 1960ko egun horretan Mirabal ahizpak hil baitzituzten. Trujillo jeneralaren jarraitzaileek Patria, Minerva eta Maria Teresa hil zituzten, eta bere hilketak Dominikar Errepublikako diktaduraren amaiera markatu zuen.
Emakumeen aurkako indarkeria literaturan askotan agertzen da. Sarritan, lan klasikotan emakumeen aurkako tratu txarra naturala dela ikusten da (Cantar de mio Cid ca. 1200; Shakespeareren Otelo, ca. 1609; Samuel Richardsonen Pamela, o la virtud recompensada, 1740koa; Ibsenen Casa de muñecas, 1879, etab.). Gaur egun, emakumeen aurkako indarkeria zalantzan jartzen da eleberrietan ere (Margaret Atwooden El cuento de la criada, 1985; Dulce Chaconen Algún amor que no mate, 1996; Luisa Castroren La segunda mujer, 2006; Gemma Lienasen Atrapada en el espejo, 2007; Unaren Una entre muchas, 2016).
Historian zehar, nortasuna ezkutatzea izengoitiak eta inizialak maiz erabili izan dira.
Hala ere, ez da beharrezkoa indarkeria fisikoa egotea, tratu txarrak ikusteko. Desberdintasun-egoera nabarmentzen duten beste alderdi sotilago batzuk ere badaude: umore sexista, hizkuntza, bikotearen kontrola, publizitatea, ikusezintasuna eta deuseztapena. Azken termino horiek interesgarriak dira literaturaren ikuspegitik, egile askok zuzenean jasan baitituzte. Historian zehar, asko izan dira argitaratu ahal izateko beren lanak izenorde maskulinoarekin sinatu dituztenak (Amantine Aurore Dupin, George Sanden gisa ezaguna; Matilde Cherner: Rafael Luna; Mary Anne Evans George Eliot izan zen; Cecilia Böhl de Faber: Fernán Caballero; Caterina Albert Víctor Catalá zen) edo inizialekin (P.L. Travers, Pamela Lyndon Travers -Helen Lyndon Goff ere izengoitia; Louisa May Alcott: A. M. Barnard; J.K. Rowling, hark ere Robert Galbraith erabili zuen). Beste batzuek, zuzenean, bere senarraren izenarekin sinatzen zuten (María Lejárraga: Gregorio Martínez Sierra) edo bere obra senarrarenak eklipsatzen zuen (Zelda Fitzgerald; María Teresa León).
Era berean, ikusezin izate hori ikus daiteke, baita gaur egun ere, emakumeek akademia ofizialetan duten presentzian (RAE: 11 emakume akademiko; Euskaltzaindia: lehen emakumea 1992an sartu zen euskaltzain oso, Miran Azkarate), Liburutegi Nazionalean (5 zuzendari 309 urtetan) eta, ondorioz, baita jasotzen diren sarietan ere (Cervantes Saria: 5 emakume; Literaturako Nobel Saria: 16; Euskadi Literatura: 19).
Gertrudis Gómez de Avellaneda izan zen RAEn sartzen saiatu zen lehen emakumea, baina bere hautagaitza atzera bota zuten.
Emilia Pardo Bazáni hiru aldiz ukatu zioten Akademian sartzea.
Aurrerapenak aurrerapen, beharrezkoak dira beste berrikuspen batzuk: emakumeak literaturan duen presentzia, erreproduzitzen diren pertsonaia motak, argitaratutako egileen kopurua eta saritutako emakumeen kopuruaren oreka. Zorionez, azken urteotan, hausnarketa hori iritsi da, eta orain errealitatean islatzea besterik ez da falta.
No Comments